In het kader van onze rubriek Op bezoek bij Voedselbossen, mocht ik vrijdag 12 november op de thee bij Liesbeth van Bemmelen, die samen met haar man eigenaar en oprichter is van Voedselbos Benthuizen. Ik was benieuwd naar hoe dit voedselbos is opgezet en Liesbeth’s persoonlijke verhaal over hoe ze ertoe kwam om fulltime voedselbosbouwer te worden.
Als ik mijn fiets bij het hek van Dijk 10a heb neergezet, zie ik een blonde vrouw met een camera tussen het groen lopen. Dat moet Liesbeth zijn. Ze probeert net een buizerd op de gevoelige plaat te zetten. Helaas heeft haar camera geen goede zoomlens en vliegt de roofvogel weg als ze dichterbij komt. Wat woont ze hier prachtig! Het voedselbos met het weidse uitzicht op weilanden waarin hier en daar een witte reiger afsteekt tegen het groen, grenst aan haar achtertuin. Ze krijgt dus vast nog wel een nieuwe kans om een buizerd te fotograferen.
Lieslaarzen
Nadat ze mij heeft binnengelaten, lopen we naar de grote open landbouwschuur die is omgetoverd tot een grote veranda met zitjes en een keukentje. Deze ruimte gebruikt Liesbeth voor workshops en de vrijwilligers kunnen hier bij elkaar zitten met een kop koffie of thee. Het water voor onze thee kookt al. Voor de thee zelf plukt Liesbeth wat kruiden uit de tuin.Terwijl de thee trekt, beginnen wij onze ronde door het voedselbos in wording. We lopen eerst naar het gedeelte van Liesbeth’s achtertuin, waar al wat bomen stonden en waar Liesbeth en haar man als eerste wat hebben bijgeplant. Op dit stukje grasland groeien onder andere een walnoot, olijfwilg, een pruimenboom en een els, die in de nazomer de trossen draagt van de grote druif, die langs de stam omhoog is geklommen. Achter dit bomengroepje staat een mooi houten gebouwtje waarin ik door de ramen lieslaarzen en handschoenen in rijen te drogen zie hangen. Vorige week hebben vrijwilligers geholpen om het slootje rondom het terrein op te schonen.
Verdienmodel en Green Deal
We lopen langs een groot insectenhotel, een smalle composthoop tussen takkenrillen en een ‘brocante’ houten wc-huisje. Vervolgens steken we balancerend over een smalle plank het slootje over. Voedselbos Benthuizen beslaat een terrein van 1,2 hectare. Dat ziet er in het echt groter uit dan ik gedacht had. Liesbeth vertelt dat enthousiaste aspirant voedselbosbouwers – die bij haar een training komen volgen over hoe je een voedselbos opzet – dit ook regelmatig overkomt. ‘In hun enthousiasme denken ze 2 hectare grond nodig te hebben, maar als ze hier zien hoe groot 1,2 hectare eigenlijk al is, zien ze dat ze vaak aan een veel kleinere kavel genoeg zouden kunnen hebben, afhankelijk van het doel dat ze met het voedselbos hebben.’ Liesbeth heeft rechten gestudeerd en voordat zij voedselbosbouwer werd, had zij een goedbetaalde baan als beleidsadviseur en projectleider bij een brancheorganisatie in Amersfoort.
Door haar kennis en ervaring op het gebied van organisatie, communicatie, regelgeving en hoe subsidies aan te vragen, onderscheiden haar trainingen zich van andere voedselbostrainingen. ‘Die focussen met name op ontwerp en plantenkennis’, legt Liesbeth uit. ‘Uiteraard is dat ook van groot belang, maar als fulltime voedselbosbouwer wil ik er ook mijn geld mee verdienen. Met mijn achtergrond en ervaring wil ik (toekomstige) voedselbosbouwers graag helpen met hun eigen verdienmodel.’ Overigens was Liesbeth dit jaar ook de Klimaatburgemeester van Alphen aan de Rijn. Via deze rol greep zij haar kans de lokale ‘Green Deal Voedselbossen’ te sluiten met als doel de lokale regelgeving zo aan te passen dat het gemakkelijker wordt om een voedselbos te starten.
Negen lagen
Aan de achterste rand van het terrein, waar we het slootje weer terug oversteken, bevindt zich een beschut zitje met een prachtig uitzicht over het groene landschap. Liesbeth: ‘Dat is het mooie ervan als je zo’n eigen terrein, waar je je werk van hebt gemaakt, aan huis hebt. We genieten hier natuurlijk ook privé volop van!’
Achterin het bos staan bomen die zijn aangeplant in 2017. Dat moet geleidelijk een dicht bos worden. Het loopt over in wat nu nog een boomgaardje is met lagere fruitboompjes, zoals mispel, waarvan de bruin-oranje vruchten nu geoogst kunnen worden. Tussen die fruitboompjes worden binnenkort (bessen-)struiken geplant. Een voedselbos telt uiteindelijk negen lagen, van de hogere fruitbomen als bovenste laag tot en met de kruiden op de bodem. Je bouwt het langzaam op. Meer voorin het bos vinden we kruidenrijk grasland. ‘Het is experimenteren welke kruiden overleven tussen het gras’, aldus Liesbeth. De vrouwenmantel en de zilverzuring doen het bijvoorbeeld prima. Van dat laatstgenoemde proeven we een friszuur blaadje. Lekker voor door de sla.
Op het land langs het slootje, waar tot voor kort nog paarden liepen, wil Liesbeth een struweel van dichte struiken planten als windhaag. ‘Eigenlijk hoort zo’n windhaag als een van de eerste dingen te worden aangelegd’, vertelt Liesbeth. ‘Maar dat liep bij ons anders.’
In de door paardenhoeven ontstane gaatjes in het grasland zijn wilde kruiden komen aanwaaien. Er staan nu veel hoge, roodbruine zuringplanten, waarover een cursist opmerkte: ‘Je hebt wel veel last van zuring, hè?’ Liesbeth moest erom lachen. ‘Ik heb er helemaal geen last van. Het zijn juist prachtige decoratieve planten! Zelfs nu ze zijn uitgebloeid nog.’
Behoefte aan groen
Gezien de gure wind drinken we de thee in het knus ingerichte, dichte gedeelte van de landbouwschuur. Met toastjes zelfgemaakte kweepeerjam. Hoe kwam Liesbeth er eigenlijk bij om haar goede baan op te zeggen voor een leven als voedselbosbouwer? ‘In mijn vorige baan maakte ik lange dagen achter de computer en was ik veel onderweg met de auto en zelfs met het vliegtuig. Ik woonde met mijn man in hartje Leiden in een huis zonder tuin. Op een gegeven moment werd de behoefte aan meer groen om ons heen zo groot dat we op zoek gingen naar een huis met een tuin buiten de stad. We hebben ook in Groningen en Drenthe rondgekeken, maar daar voelden we ons toch niet thuis. Toen we deze plek vonden, voelde het direct goed. En bij toeval zat er een weiland bij het huis. Dat hoorde erbij.’ Op zoek naar een bestemming voor dit weiland, stuitte Liesbeth op informatie over voedselbossen en permacultuur. Dat moest het worden! Ze volgde de benodigde cursussen en bracht – mede gedwongen door chronische hoofdpijnen – geleidelijk aan steeds minder tijd door op kantoor en meer in het groen. Zonder spijt ruilde zij uiteindelijk haar chique outfits in voor spijkerbroeken van de kringloop en de Volvo voor een Fiat.
Is er iets dat Liesbeth met de kennis van nu anders zou hebben gedaan bij de opzet van dit voedselbos? ‘Ik zou in het ontwerp ook rekening hebben gehouden met fasering. Wouter van Eck zegt ook niet meer alleen “juiste plek, juiste plant”, maar ook “juiste tijd”. Een deel van de kruidlaag heeft bijvoorbeeld humusrijke grond nodig. Dit krijg je pas als het al een echt bos is.’
Tekst en foto’s: Joyce Bennis-Wissink
Je kunt Voedselbos Benthuizen bezoeken door Vriend te worden of deel te nemen aan een activiteit. Zie voor meer informatie: https://voedselbosbenthuizen.nl, Instagram en Facebook: @voedselbosbenthuizen